5 kwietnia 2024: CASE z zadowoleniem przyjmuje Rekomendację Rady Europy dotyczącą SLAPP, przyjętą przez Komitet Ministrów. Rekomendacja ta jest kompleksowa i, jeśli zostanie rzetelnie wdrożona, może znacząco ograniczyć szkody powodowane przez SLAPPy.

Rekomendacja ustanawia solidne, standardy, które państwa członkowskie muszą spełniać, aby zapewnić zgodność ze swoimi zobowiązaniami w zakresie praw człowieka. Będzie ona miała kluczowe znaczenie w procesie transpozycji nowej dyrektywy anty-SLAPP Unii Europejskiej do prawa krajowego, a także stanowi drogowskaz dla państw nienależących do UE, będących członkami Rady Europy (RE), w zakresie wprowadzenia skutecznych mechanizmów ochrony przed SLAPPami.

Publikacja Rekomendacji jest efektem dwuletniego procesu opracowywania przez Komitet Ekspertów ds. Strategicznych Procesów Przeciwko Partycypacji w Życiu Publicznym (MSI-SLP), który składał się z przedstawicieli państw członkowskich i niezależnych ekspertów. CASE z dużym uznaniem przyjęło transparentność i inkluzyjność tego procesu, który obejmował publiczne konsultacje nad projektem rekomendacji w lipcu 2023 roku.

Państwa członkowskie UE powinny wykorzystać tę Rekomendację, jak również ważny raport Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy (PACE) opublikowany w styczniu, jako istotne punkty odniesienia podczas wprowadzania krajowych przepisów anty-SLAPP. Jak CASE już wskazywało, kluczowe jest, aby dyrektywa UE była postrzegana jako ustanawiająca minimalne standardy ochrony przed SLAPPami. Rekomendacja rozwija te standardy i dostarcza szczegółowych wytycznych, które umożliwią krajowym przepisom skuteczną ochronę.

CASE dokładnie przeanalizowało Rekomendację, wskazując jej istotne mocne strony, które powinny być drogowskazem w tworzeniu skutecznych ochron anty-SLAPP na poziomie krajowym. Jednocześnie zidentyfikowano kilka niejasności w tekście – w szczególności w odniesieniu do mechanizmu wczesnego oddalania – które, jeśli będą interpretowane w sposób restrykcyjny, mogą utrudniać walkę z nadużywaniem SLAPP. Państwa członkowskie powinny doprecyzować i wzmocnić te zapisy, aby prawo było kompleksowe i nie pozostawiało miejsca na wykorzystywanie luk czy omijanie przepisów.

Rekomendacja RE: Mocne strony/słabe strony

Kluczowe punkty
Rekomendacja dostarcza znacznie bardziej szczegółowe standardy niż dyrektywa UE, które okażą się kluczowe podczas transpozycji – oraz pomogą skłonić państwa nienależące do UE do wprowadzenia znaczących ochron anty-SLAPP. Jest to szczególnie istotne w kontekście przepisu o pełnym odszkodowaniu dla ofiar SLAPP za szkody poniesione w wyniku tych działań – przepisu, który w ostatecznym tekście dyrektywy UE został rozwodniony.

Rekomendacja odegra szczególnie ważną rolę w pomaganiu sądom i organom krajowym w identyfikacji SLAPP dzięki długiej liście wskaźników SLAPP. Będzie to kluczowe w interpretacji artykułu 4(3) dyrektywy oraz w skłanianiu państw członkowskich do zapewnienia, że mechanizm wczesnego oddalania działa na rzecz odfiltrowania wszystkich nadużywających roszczeń – nie tylko tych uznanych za „oczywiście bezzasadne”.

Niektóre niejasności dotyczące mechanizmu wczesnego oddalania mogą ograniczać zastosowanie tego kluczowego środka – choć istnieje potencjał, aby interpretować te zapisy w sposób zapewniający efektywne działanie mechanizmu.

Mocne strony

• Rekomendacja definiuje „postępowanie sądowe” jako obejmujące groźby prawne, a „uczestnictwo publiczne” jako różnorodne działania chronione prawem do wolności zgromadzeń i stowarzyszania się oraz wolności wypowiedzi. Obejmuje to prawo do pokojowych protestów i bojkotów, które były zagrożone SLAPP w Europie w ostatnich latach.
• Rozciąga zasady leżące u podstaw dyrektywy UE na państwa nienależące do UE, uwzględniając potrzebę wczesnego oddalania spraw, zapewnienia zwrotu kosztów oraz ochrony przed SLAPP pochodzącymi z państw trzecich.
• Określa, że kary powinny być proporcjonalne do zasobów powoda, co jest kluczowe jako środek odstraszający.
• Paragraf 8 zawiera liczne wskaźniki SLAPP, które poszerzają zrozumienie pojęcia „nadużycia” i pomagają sądom w identyfikacji SLAPP.

Słabe strony

• Mechanizm wczesnego oddalania przewiduje niski próg, który może nie zapewniać skutecznej ochrony celom SLAPP.
• Pewne niejasności co do wymogu wykazania zarówno „małych szans na sukces” roszczenia, jak i „nadużycia” mogą skomplikować działanie mechanizmu.
• Przepisy dotyczące pomocy prawnej pozostają rozczarowujące, a dostęp do darmowej pomocy prawnej powinien być gwarantowany, a nie jedynie „rozważany”.