Argumenty za usunięciem art. 212 Kodeksu Karnego

Przedstawiamy argumenty przemawiające za usunięciem z Kodeksu Karnego artykułu 212 zebrane w ramach kampanii „Wykreśl 212”, która realizowana była w 2011 roku przez Helsińską Fundację Praw Człowieka, Izbę Wydawców Prasy oraz Stowarzyszenie Gazet Lokalnych.

Organizacje apelowały w tej sprawie do polityków. W przeszłości projekt usunięcia art. 212 był już rozpatrywany przez Sejm, ale bez skutku. Wątpliwości miało wtedy wielu prawników oraz Rada Etyki Mediów.

Przypomnijmy jeszcze brzmienie art. 212 KK:

Art.  212.  [Zniesławienie]
§  1.  Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności,
podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

§  2.  Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 za pomocą środków masowego komunikowania,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§  3.  W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.
§  4.  Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 odbywa się z oskarżenia prywatnego.

Argument 1

Sprawy z art. 212 k.k. mogą dotknąć każdego obywatela, nie tylko dziennikarzy. Każdy z nas komentuje otaczającą go rzeczywistość, pisze na blogu, składa petycje i wnioski do władz czy też odpowiada na pisma administracyjne czy sądowe.  W praktyce coraz więcej spraw wszczynanych jest przeciwko „nie dziennikarzom”.

Argument 2

W świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka odpowiedzialność karna jest nieproporcjonalną ingerencją w wolność słowa, ograniczając ją w zbyt szerokim zakresie (sprawa Długołęcki p. Polsce). Kolejne skazania na szczeblu krajowym będą skutkowały negatywnymi dla Polski orzeczeniami Trybunału Strasburskiego i narażają Polskę na odpowiedzialność odszkodowawczą wynikającą z naruszenia przepisów EKPC.

Argument 3

Trybunał podkreśla ponadto, że odpowiedzialność karna za słowo jest co do zasady uzasadniona jedynie w najbardziej drastycznych przypadkach nadużycia swobody wypowiedzi, tj. np. w przypadku mowy nienawiści czy podżegania do przemocy, a te karane są na podstawie odrębnych przepisów karnych.

Argument 4

Dziennikarze oraz coraz częściej blogerzy pełnią funkcje ”stróży demokracji” opisując nieprawidłowości w działaniach władzy lub businessu. Możliwość odpowiedzialności karnej może ich powstrzymywać od krytyki władzy, wywołując tzw. „mrożący skutek”.

Argument 5

Okoliczności wyłączające bezprawność czynu określonego w art. 212 k.k. zawarte są w art. 213 k.k. (kontratypie). W przypadku stwierdzenia poczynionego publicznie (głównie za pomocą mediów) nie popełnia przestępstwa, kto podniósł zarzut: 
a. prawdziwy, b. służący ochronie społecznie uzasadnionego interesu (w świetle wyroku TK z 12 maja 2008 r., SK 43/05, istnieje domniemanie, że dziennikarz zawsze działa w uzasadnionym interesie publicznym). Niemniej jednak udowodnienie prawdziwości twierdzeń spoczywa na oskarżonym, co przeczy zasadzie domniemania niewinności i przenosi ciężar dowodowy na oskarżonego.

Argument 6

Konsekwencje procesu karnego są bardzo dolegliwe. Oskarżony musi stawiać się na kolejne rozprawy, w razie skazania wpisywany jest do rejestru skazanych, co ogranicza możliwość pełnienia funkcji publicznych i pracę w zawodach zaufania publicznego, zaciągnięcia kredytu czy też otrzymania dotacji z Unii Europejskiej. W ramach procesu karnego mogą być także stosowane wobec oskarżonego dotkliwe środki zapobiegawcze.

Argument 7

Procesy o zniesławienie są wytaczane szczególnie przez polityków w celu kneblowania ust dziennikarzom czy osobom opisujących ich działania. Większość wypowiedzi będących podstawą ścigania na podstawie art. 212 k.k. jest wypowiedziami poczynionymi w interesie publicznym. Nierzadko wypowiedzi o charakterze prowokacyjnym i satyrycznym skutkują odpowiedzialnością karną z art. 212 k.k., podczas gdy to one mają największe szanse dotarcia do publiczności i nierzadko dotyczą kwestii publicznie istotnych.

Argument 8

Procesy o zniesławienie w praktyce kończą się podobnie jak procesy cywilne – sankcjami finansowymi. Skazanie na drodze karnej nie przynosi realnej rekompensaty dla osoby, która czuje się zniesławiona. Na drodze procesu cywilnego o ochronę dóbr osobistych osoba taka ma także skuteczną możliwość ochrony swoich praw oraz jest w stanie otrzymać odszkodowanie lub zadośćuczynienie mające wymiar finansowy.

Argument 9

Wykreślenie zniesławienia z Kodeksu karnego nie oznacz automatycznego zniesienia karalności obelżywej formy wypowiedzi, istnieją inne szczegółowe przepisy karne chroniące np. przed znieważeniem (art. 216 k.k.) które mogą służyć skuteczniej ochronie w najpoważniejszych sprawach.

Argument 10

W świetle orzecznictwa sądów polskich oraz praktyce narzucającej obowiązek udowadniania wszelkich treści zawartych w artykułach, każdy może być skazany na podstawie art. 212 k.k. za wygłaszane opinie, a przecież nie są one do udowodnienia i są subiektywną oceną rzeczywistości.

Argument 11

W większości krajów europejskich wykreślono już odpowiedzialność karną za zniesławienie z kodeksów karnych, tam gdzie ona została jest praktycznie nie używana. Presja społeczna nie pozwala politykom używania przepisów umożliwiających karanie za zniesławienie.

Źródło: Archiwum strony „Wykreśl 212”.

Więcej informacji o kampanii: https://archiwum.hfhr.pl/podsumowanie-kampanii-wykresl-212-kk/index.html